Định nghĩa Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Hợp đồng theo chi phí cộng phí là một loại hợp đồng xây dựng mới được bổ sung vào pháp luật Việt Nam. Thuật ngữ “Hợp đồng theo chi phí cộng phí” lần đầu tiên được ghi nhận tại Điều 64.5, Luật Đấu thầu 2023. Cụ thể:

“Hợp đồng theo chi phí cộng phí được áp dụng đối với công việc, dịch vụ mà tại thời điểm lựa chọn nhà thầu chưa đủ cơ sở xác định phạm vi công việc, nhu cầu cần thiết về các yếu tố, chi phí đầu vào để thực hiện các công việc dự kiến của hợp đồng. Tại thời điểm ký kết hợp đồng, các bên thỏa thuận về chi phí quản lý, chi phí chung, lợi nhuận, phương pháp tính theo chi phí trực tiếp; phương pháp xác định chi phí trực tiếp làm căn cứ để tính toán chi phí trực tiếp và các nội dung khác để thực hiện hợp đồng.“

Định nghĩa nêu trên về Hợp đồng theo chi phí cộng phí thực ra không mới, đó là sự kế thừa và cụ thể hóa quy định “Giá Hợp đồng theo chi phí cộng phí” đã được Nghị định 50/2021/NĐ-CP quy định.

Theo đó, Điều 1.5(a), quy định rằng “Giá hợp đồng theo chi phí cộng phí là giá hợp đồng chưa xác định được giá trị tại thời điểm ký kết hợp đồng, các bên chỉ thỏa thuận về chi phí quản lý, chi phí chung và lợi nhuận do chưa đủ cơ sở xác định phạm vi công việc và chi phí trực tiếp để thực hiện các công việc của hợp đồng.“

Dẫu vậy, có thể thấy rằng Luật Việt Nam chỉ mô tả hoàn cảnh mà Hợp đồng theo chi phí cộng phí được áp dụng mà chưa nêu bật được bản chất của Hợp đồng theo chi phí cộng phí. Chẳng hạn, Luật Đấu thầu 2023 chỉ nêu được

• điều kiện áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí: khi lựa chưa đủ cơ sở xác định phạm vi công việc, và/hoặc nhu cầu cần thiết về các yếu tố, chi phí đầu vào.
• nguyên tắc áp dụng: các bên chỉ thỏa thuận về chi phí quản lý, chi phí chung, lợi nhuận, phương pháp tính chi phí trực tiếp.

Trên cơ sở tham chiếu tên gọi của Hợp đồng chi phí cộng phí có thể hiểu rằng Hợp đồng chi phí cộng phí là một loại Hợp đồng mà người mua đồng ý hoàn trả cho người bán toàn bộ chi phí thực để hiện một công việc nhất định kèm theo đó là một khoản lợi nhuận nhất định.

Bởi vậy, cũng chính vì đặc tính là một Hợp đồng mà người mua chi trả cho người bán tất cả các chi phí nên Hợp đồng chi phí cộng phí còn có tên gọi khác là Hợp đồng mở (open book contract). Với cách định nghĩa này, có thể hiểu rằng tất cả các chi phí thực hiện dự án sẽ được người bán công khai và người mua có thể kiểm tra, rà soát, đánh giá một cách minh bạch, cụ thể.

Áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Trên thế giới, việc áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí ban đầu được thực hiện đối với một số công việc nhỏ, đặc biệt là các công việc có liên quan đến việc sửa chữa, cải tạo. Tuy nhiên, việc áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí gần đây đã trở nên phổ biến bởi tính chất linh hoạt, rõ ràng của nó.

Theo ghi nhận của CNC thì ở Việt Nam, Hợp đồng theo chi phí cộng phí chưa được áp dụng rộng rãi. Nguyên nhân không chỉ vì Hợp đồng chi phí cộng phí mới được quy định mà còn bởi vì những rào cản trong việc áp dụng của Hợp đồng chi phí cộng phí vào thực tế.

Cụ thể, với ý nghĩa là một Hợp đồng mà người bán (nhà thầu) cần cung cấp đầy đủ hồ sơ, chứng từ liên quan đến chi phí thực tế đã phát sinh ví dụ các hóa đơn, phiếu chi, ủy nhiệm chi v.v. nên nhà thầu sẽ gặp khó khăn trong việc tập hợp và cung cấp các chi phí đó.

Không chỉ vậy, khi nhà thầu phải cung cấp cho người mua (đặc biệt là Chủ Đầu tư) tất cả các thông tin có liên quan đến việc thực hiện Hợp đồng thì Nhà thầu có thể đối diện với việc phải bộc lộ hết tất cả các nguồn lực, các mối quan hệ với nhà thầu phụ, nhà cung cấp, tất cả các phương pháp quản lý, kinh doanh cho Chủ đầu tư. Điều này trực tiếp ảnh hưởng tới tâm lý của Nhà thầu khi tham gia Hợp đồng chi phí cộng phí.

Tất nhiên, không phải không có cơ sở để áp dụng Hợp đồng chi phí cộng phí trên thực tế. Nhiều trường hợp khi Chủ Đầu tư, đặc biệt là các chủ đầu tư có liên quan đến nhà nước (ví dụ khi xây dựng các bệnh viện dã chiến để đối phó với dịch bệnh Covid-19 hoặc khi phải xây dựng các nhà tạm cho những hộ dân bị thiệt hại bởi thiên tai, lũ lụt).

Trong những tình huống khẩn cấp nêu trên, sẽ không phù hợp cho Chủ Đầu tư và Nhà thầu nếu phải thực hiện việc đấu thầu theo cách thức thông thường. Bởi vì, nhu cầu bảo vệ tính mạng, bảo vệ tài sản tới mức thấp nhất sẽ không được đảm bảo nếu Chủ Đầu tư, Nhà thầu phải tuân thủ trình tự, thủ tục luật định.

Đây có thể là lý do Luật Đấu thầu 2023 mở rộng thêm các trường hợp được chỉ định thầu. Rất nhiều trường hợp nêu tại Điều 23.1, Luật Đấu thầu 2023 đề cập tới tình huống khẩn cấp, giữ bí mật an ninh quốc gia v.v.

Trong những bối cảnh nêu trên, Hợp đồng chi phí cộng phí là giải pháp phù hợp nhất. Những gì Chủ Đầu tư cần thực hiện chính là xem xét, đánh giá năng lực xây dựng của Nhà thầu và quyết định mức chi phí chung, chi phí quản lý và lợi nhuận nào là phù hợp nhất. Khi đã có được 2 yếu tố này, việc còn lại chỉ là thanh toán các chi phí thực tế mà Nhà thầu phải chịu.

2 trường hợp áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Các loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Mặc dù được xác định là một loại Hợp đồng xây dựng, Hợp đồng theo chi phí cộng phí có 5 biến thể phổ biến. Bao gồm:

• Hợp đồng theo chi phí cộng phí.
• Hợp đồng theo chi phí cố định phí.
• Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng.
• Hợp đồng theo chi phí cộng tỷ lệ phí.
• Hợp đồng theo chi phí cộng phí cam kết chi phí trần

Dưới đây, CNC cung cấp các thông tin cơ bản liên quan đến 5 biến thể của Hợp đồng theo chi phí cộng phí để Khách hàng có thể tham khảo và lựa chọn cho phù hợp.

Thứ nhất, Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Đây là loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí điển hình và có thể xem là khởi nguồn của tên gọi Hợp đồng theo chi phí cộng phí.

Ý tưởng ban đầu của Các Bên là thiết lập một cơ chế mua sắm mà các chi phí thực hiện công việc là công khai, có thể kiểm tra được. Khi đó, ngoài việc chi trả các chi phí thực tế, người mua cũng đồng ý trả cho người bán một khoản lợi nhuận vì những công sức mà người bán đã thực hiện.

Đây chính là nền tảng cho việc phát triển các loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí khác. Tại Việt Nam, Hợp đồng chi phí cộng phí mới được thừa nhận trong luật, chưa được sử dụng rộng rãi và vẫn đang ở giai đoạn đầu của sự phát triển. Do vậy, chưa có cơ sở để cách thức xác định “phí” theo quy định của pháp luật Việt Nam. 

Thứ hai, Hợp đồng theo chi phí cộng cố định phí

Hợp đồng theo chi phí cộng cố định phí có nghĩa là Hợp đồng mà Nhà thầu được hưởng chi phí cộng với một khoản phí cố định (không thay đổi) bất kể chi phí thực hiện có ở ngưỡng nào.

Sự khác biệt cơ bản giữa loại Hợp đồng theo chi phí cộng cố định phí với Hợp đồng theo chi phí cộng phí thông thường chính là việc người bán đồng ý cố định mức lợi nhuận mà mình được hưởng. Nói cách khác, ở loại Hợp đồng này thì người bán có được vị trí an toàn hơn, tốt hơn so với Hợp đồng theo chi phí cộng phí thông thường.

Thứ ba, Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng

Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng có nghĩa là Hợp đồng mà Nhà thầu được thưởng một khoản lợi ích nếu việc thực hiện Hợp đồng đạt được kỳ vọng đặt ra.

Thông thường, những kỳ vọng đặt ra đối với Nhà thầu thường là việc hoàn thành công việc vào một thời điểm nhất định, hoặc kết quả của việc thực hiện Công việc mang lại ý nghĩa đặc biệt (đặc biệt là trong các dự án nghiên cứu, việc ứng dụng các sản phẩm trí tuệ v.v.).

Những ví dụ điển hình khi áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng có thể kể tới việc nghiên cứu các loại thuốc để chữa bệnh, việc nghiên cứu và phát triển một loại vác xin, việc hoàn thành một công việc có tác động tích cực tới xã hội v.v. 

Thứ tư, Hợp đồng theo chi phí cộng tỷ lệ phí

Hợp đồng theo chi phí cộng tỷ lệ phí là loại Hợp đồng mà Nhà thầu được hưởng những lợi ích dựa trên kết quả thực hiện công việc.

Thông thường, đối với loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng này thì việcmức độ tiết kiệm chi phí sẽ tỷ lệ thuận với phí thưởng mà Nhà thầu được hưởng.

Chẳng hạn, khi xây một ngôi nhà, Nhà thầu có thể vạch ra cho Chủ nhà một kế hoạch dự kiến. Theo đó, nếu Nhà thầu xây dựng ngôi nhà đó chỉ tốn 1 tỷ đồng, mức lợi ích mà Nhà thầu được hưởng là 10% (tương đương 100 triệu đồng). Nhưng nếu Nhà thầu cần tới 1 tỷ 200 triệu đồng để hoàn thành ngôi nhà đó thì mức phí thưởng sẽ giảm xuống còn 8% (tương đương 96 triệu đồng), và nếu chi phí xây dựng nhà là 1 tỷ 500 triệu đồng thì mức phí thưởng là 5% (tức 75 triệu đồng).

Với giả định nêu trên, chi phí thực tế mà Chủ nhà phải cho Nhà thầu trong Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng sẽ có sự khác biệt đáng kể, trả lần lượt là 1 tỷ 100 triệu đồng, 1 tỷ 296 triệu, và 1 tỷ 575 triệu đồng.

Như vậy, với loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí thưởng này, Chủ nhà sẽ có xu hướng đề nghị Nhà thầu xây dựng với chi phí thấp nhất, đồng thời Chủ nhà sẽ có thưởng cho Nhà thầu hậu hĩnh nhất. 

Thứ năm, Hợp đồng theo chi phí cộng phí cam kết chi phí trần

Đây là loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí phức tạp nhất, cần sự đầu tư nhiều nhất từ Nhà thầu (Bên bán). Bởi vì, nghĩa vụ của người bán là đảm bảo rằng việc thực hiện một công việc (bao gồm cả việc cung cấp một dịch vụ nhất định) không vượt quá một giới hạn nhất định. Nếu vượt khỏi ngưỡng đó, Người bán (Nhà thầu phải chịu trách nhiệm).

Lợi ích mà Hợp đồng theo chi phí cộng phí cam kết chi phí trần này ở chỗ nó giúp người mua hình dung được tổng chi phí cần thiết để thực hiện một công việc, cung cấp thông tin đầu vào chắc chắn cho việc thu xếp vốn, cũng như có kế hoạch tài chính phù hợp.

Tất nhiên, đối với loại Hợp đồng mà rủi ro được đẩy sang cho người bán như Hợp đồng theo chi phí cộng phí cam kết chi phí trần này, Người bán cần có thời gian và điều kiện để nghiên cứu kỹ lưỡng các yêu cầu của công việc từ đó đề xuất một phương án phù hợp.

Rủi ro sẽ xảy ra với cả Người bán và Người mua nếu Người bán không có sự tính toán kỹ lưỡng hoặc Người mua cố tình yêu cầu Người bán phải cam kết chi phí thực hiện công việc khi có nhiều yếu tố biến động, khó lường. 

Rủi ro và cách lựa chọn Hợp đồng theo chi phí cộng phí phù hợp

Lợi ích khi áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Ra đời với ý nghĩa là một giải pháp thay thế các bất lợi từ việc áp dụng chiến lược mua sắm với chi phí cố định, Hợp đồng theo chi phí cộng phí mang đến cho Các Bên 4 lợi ích căn bản, bao gồm:

4 lợi ích cơ bản khi áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Bất cập khi áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Việc áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí có nhiều bất cập và có ảnh hưởng lớn đến sự thành công của Hợp đồng này. Dưới đây, CNC liệt kê 5 loại rủi ro, bất lợi chủ yếu mà Hợp đồng theo chi phí cộng phí có thể gây ra cho Các Bên. Cụ thể:

• Chi phí thực tế thường cao hơn ước tính ban đầu
• Nhà thầu cần có hệ thống kiểm soát chi phí rõ ràng
• Khó kiểm soát tiến độ và chi phí
• Hồ sơ tài liệu chứng minh chi phí phức tạp
• Không phù hợp với những dự án có ngân sách cố định

5 thách thức khi áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí

Câu hỏi thường gặp 

Dưới đây, CNC liệt kê 5 câu hỏi thường gặp liên quan đến Hợp đồng theo chi phí cộng phí mà Khách hàng thường gặp trên thực tế. CNC hy vọng rằng những thông tin được cung cấp là chi tiết và hữu ích. 

Tổng kết

Hợp đồng theo chi phí cộng phí là Hợp đồng mới được giới thiệu tại Việt Nam. Việc áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí còn nhiều khó khăn tại thị trường Việt Nam, đặc biệt là đối với việc cung cấp chi phí thực hiện.

Với kinh nghiệm của mình, CNC nhận thấy để đảm bảo thành công khi áp dụng Hợp đồng theo chi phí cộng phí thì ngoài mẫu Hợp đồng theo chi phí chuẩn mực, Các Bên cần có tiếng nói chung về các vấn đề trọng yếu, bao gồm:

• Phạm vi công việc
• Định nghĩa rõ ràng về Chi phí
• Loại Hợp đồng theo chi phí cộng phí
• Cách xác định và kiểm tra chi phí thực hiện
• Bổ sung, điều chỉnh công việc

Trong trường hợp, Khách hàng cần tham vấn thêm bất kỳ vấn đề nào khác liên quan đến Hợp đồng theo chi phí cộng phí, vui lòng liên hệ với CNC theo địa chỉ email contact@cnccounsel.com hoặc gọi theo số 0916 545 618 – Luật sư Hùng để được trợ giúp.

Khách hàng có thể gửi yêu cầu cho CNC theo biểu mẫu sau:

Ls Lê Thế Hùng | Giám đốc

 

Công ty Luật TNHH CNC Việt Nam

• Đại chỉ: 28 Mai Chí Thọ, Phường An Phú, Tp. Thủ Đức, Việt Nam
• Điện thoại: 028 6276 9900
• Hotline: 0916 545 618
• Email: contact@cnccounsel.com
• Website: https://cnccounsel.com
• Fanpage: https://facebook.com/cnclaw
• LinkedIn: https://www.linkedin.com/company/cnccounsel/