3 thay đổi về thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực trọng tài thương mại 

Luật số 85/2025/QH15[1] có hiệu lực từ ngày 01/07/2025 làm thay đổi căn bản thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực trọng tài thương mại.

Trong đó, 03 thay đổi đáng chú ý nhất liên quan đến thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh đối với các thủ tục về công nhận, thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài và hỗ trợ tố tụng trọng tài thương mại trong nước.

Những thay đổi về thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực Trọng tài thương mại không chỉ đơn thuần là điều chỉnh kỹ thuật theo xu hướng tập trung và tinh gọn 3 cấp thay vì 4 cấp như trước đây[2] mà còn có tác động trực tiếp đến chiến lược đối với cách doanh nghiệp, Luật sư và Trọng tài viên khi tiếp cận hệ thống tư pháp Việt Nam.

Dưới đây, CNC tóm lược 3 thay đổi về thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực Trọng tài thương mại để độc giả theo dõi và cập nhật. Những thay đổi về thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong các lĩnh vực khác sẽ được CNC cập nhật trong các bản tin tiếp theo.

Thứ nhất, Tòa án cấp tỉnh không còn giữ vai trò “độc quyền” đối với lĩnh vực trọng tài thương mại

Trước ngày 01/07/2025, Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền gần như bao trùm và “độc quyền” đối với toàn bộ quá trình hỗ trợ và kiểm soát tố tụng trọng tài thương mại tại Việt Nam. Cụ thể, theo quy định tại Điều 7.3, Luật Trọng tài Thương mại 2010 (“Luật TTTM 2010”) thì thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh bao gồm cả việc:

• Chỉ định hoặc thay thế Trọng tài viên để thành lập Hội đồng Trọng tài vụ việc[3].
• Giải quyết khiếu nại liên quan đến thỏa thuận trọng tài[4];
• Thu thập chứng cứ[5],
• Áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời[6];
• Triệu tập người làm chứng[7].
• Hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc[8];

Không dừng lại ở hoạt động trọng tài trong nước, theo quy định tại Điều 31.5, Điều 37.1(b), Bộ Luật Tố Tụng Dân sự 2015 (Bộ LTTDS 2015) thì Tòa án cấp tỉnh còn có thẩm quyền xem xét công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam.

Như vậy, có thể thấy trước ngày 01/07/2025 thì Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền gần như là bao trùm và “độc quyền” đối với lĩnh vực trọng tài thương mại, bất kể đó là trọng tài trong nước hay trọng tài nước ngoài.

Tuy nhiên kể từ ngày 01/07/2025, Tòa án cấp tỉnh đã không còn giữ vai trò “độc quyền” này.

Theo đó đối với trọng tài thương mại trong nước, thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh chỉ dừng lại ở việc (i) xem xét yêu cầu hủy phán quyết trọng tài; và (ii) đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc[9].

Thậm chí, theo hướng dẫn tại Mục 2.1(3), Phần II, Công văn 253/TANDTC-PC ngày 09/07/2025 thì chỉ có 03 Tòa án cấp tỉnh bao gồm: Tòa kinh tế thuộc Tòa án nhân dân TP. HCM, Tòa kinh tế thuộc Tòa án nhân dân Tp. Đà Nẵng và Tòa kinh tế thuộc Tòa án nhân dân Tp. Hà Nội là có thẩm quyền đối với các yêu cầu xem xét về hủy phán quyết trọng tài và đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.

Hướng dẫn của Công văn 253/TANDTC-PC cũng đồng nghĩa là, sau 1/7/2025 thì toàn bộ 31 Tòa án cấp tỉnh còn lại không còn bất kỳ thẩm quyền nào liên quan đến lĩnh vực trọng tài thương mại tại Việt Nam (các hoạt động trọng tài trong nước).

Thẩm quyền hủy phán quyết trọng tài và đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc giới hạn ở Hà Nội, Đà Nẵng và Hồ Chí Minh,

Lưu ý rằng[10]: Theo Công văn 253 thì trường hợp các bên trong thỏa thuận trọng tài đã có thỏa thuận lựa chọn tòa án có thẩm quyền về thủ tục trọng tài trước 1/7/2025 thì tòa án có thẩm quyền là tòa án cấp tỉnh mà các bên đã lựa chọn[11].

Thứ hai, Tòa án cấp tỉnh chuyển giao thẩm quyền cho Tòa án cấp Khu vực

Việc thu hẹp thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh theo Luật số 85/2025/QH15 như được nêu ở trên cũng đồng thời đặt ra một câu hỏi pháp lý quan trọng: Tòa án nào sẽ thụ lý các yêu cầu trong lĩnh vực trọng tài thương mại khi Tòa án cấp tỉnh không còn thẩm quyền?

Thực tế, trong toàn bộ nội dung của Luật số 85/2025/QH15 không bất kỳ điều khoản nào chỉ rõ rằng thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực trọng tài (theo Điều 7 Luật Trọng tài Thương mại 2010) được chuyển giao cho Tòa án cấp khu vực[12]. Thế nhưng, có đủ cơ sở để suy luận rằng Tòa án cấp khu vực thực tế là bên kế thừa, nhận chuyển giao thẩm quyền từ Tòa án cấp tỉnh đối với các vấn đề này.

Trước hết về nguyên tắc, việc Tòa án tỉnh chuyển giao thẩm quyền sơ thẩm sang Tòa án khu vực là phù hợp với định hướng, chiến lược nhằm phân định thẩm quyền xét xử giữa tòa khu vực (thẩm quyền sơ thẩm) và tòa cấp tỉnh (thẩm quyền phúc thẩm) một cách minh thị hơn để tránh tình trạng chồng lấn về thẩm quyền như giai đoạn trước đó. Như vậy trong bối cảnh này, việc Tòa án khu vực đảm nhận toàn bộ thẩm quyền đối với lĩnh vực trọng tài (kể cả trọng tài nước ngoài) là hệ quả tất yếu và phù hợp.

Bên cạnh đó, với việc chấm dứt sự tồn tại của Tòa cấp cao để xây dựng hệ thống tòa án 03 cấp[13] mà trong đó Tòa án tối cao không thực hiện xét xử vụ án[14] thì lúc này, thẩm quyền xét xử chỉ có thể được chuyển giao về duy nhất cho Tòa Khu vực.

Bởi vậy, có thể khẳng định rằng trong bối cảnh khi mà thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh bị thu hẹp thì chỉ có Tòa án cấp Khu vực là Tòa án duy nhất có thẩm quyền xét xử (ban đầu/sơ thẩm) đối với các yêu cầu trong lĩnh vực trọng tài thương mại. Nói cách khác, sau ngày 1/7/2025 thì Tòa án cấp Khu vực đã thay thế Tòa án cấp tỉnh, đóng vai trò trung tâm đối với lĩnh vực trọng tài thương mại tại Việt Nam.

Những thay đổi cơ bản liên quan đến thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực trọng tài thương mại có thể được tóm lược theo bảng sau đây:

Nội dung	Trước 01/07/2025	Sau 01/07/2025
Chỉ định Trọng tài viên	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực
Thay đổi Trọng tài viên	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực
Khiếu nại thỏa thuận trọng tài	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực
Áp dụng Biện pháp khẩn cấp tạm thời	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực
Thu thập chứng cứ	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực
Triệu tập người làm chứng	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực
Hủy phán quyết/đăng ký (nội địa)	✅	✅ Chỉ tại 3 Tòa HN, ĐN, HCM
Công nhận & thi hành phán quyết nước ngoài	✅	❌ Chuyển về Tòa khu vực

Tòa án cấp Khu vực tiếp nhận thẩm quyền của tòa cấp tỉnh đối với lĩnh vực trọng tài thương mại sau 1/7/2025

Thứ ba, Tòa án cấp tỉnh kế thừa vai trò của Tòa án Cấp cao trong hoạt động trọng tài thương mại

Với việc Tòa cấp cao chính thức chấm dứt hoạt động sau 10 năm[15], thẩm quyền của Tòa cấp cao theo đó sẽ được chuyển giao và đảm nhiệm bởi Tòa tối cao và Tòa cấp tỉnh trong một số trường hợp cụ thể[16].

Do đó, mặc dù phần lớn thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực trọng tài được chuyển giao cho Tòa án cấp Khu vực, tuy nhiên Tòa án cấp tỉnh vẫn sẽ kế thừa một số thẩm quyền của Tòa án cấp cao trước đây để xem xét theo thủ tục phúc thẩm trong hoạt động trọng tài thương mại[17].

Theo đó, kể từ ngày 01/07/2025 thì Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền xét lại quyết định của tòa án khu vực về việc Công nhận/không công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài quốc tế tại Việt Nam mà bị kháng cáo, kháng nghị[18]. Trước thời điểm ngày 01/07/2025, thẩm quyền phúc thẩm này vốn dĩ thuộc về Tòa án cấp cao theo quy định tại Khoản 1, Điềy 462, BLTTDS 2015.

“29. Sửa đổi, bổ sung một số khoản của Điều 462 như sau:

1. a) Sửa đổi, bổ sung khoản 1 và khoản 2 như sau:
2. Tòa án nhân dân cấp tỉnh xét lại quyết định của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng cáo, kháng nghị trong thời hạn 01 tháng, kể từ ngày nhận được hồ sơ; trường hợp cần phải yêu cầu giải thích theo quy định tại khoản 1, Điều 457 của Bộ luật này thì thời hạn này được kéo dài, nhưng không quá 02 tháng”.

Tuy nhiên cũng cần đặc biệt lưu ý rằng, thẩm quyền phúc thẩm này của Tòa án cấp tỉnh được áp dụng độc lập và đồng đều cho cả 34 Tòa án cấp tỉnh.

Thẩm quyền này hoàn toàn khác với thẩm quyền hủy phán quyết trọng tài và đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc – vốn chỉ thuộc về 03 Tòa án tỉnh tại TP. HCM, Đà Nẵng và Hà Nội đối với trọng tài trong nước.

Thẩm quyền của tòa cấp tỉnh đối với lĩnh vực trọng tài thương mại trong và ngoài nước sau 1/7/2025 

Thứ tư, trình tự, thủ tục về công nhận và thi hành phán quyết Trọng tài nước ngoài vẫn giữ nguyên

Mặc dù thẩm quyền thay đổi, các quy định thủ tục về công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài vẫn giữ nguyên, gồm:

Nội dung	Trích dẫn
Cách thức nộp đơn (trực tiếp, qua Bộ Tư pháp hoặc bưu chính)	Điều 428, 429 BLTTDS
Thời hạn nộp đơn	Điều 451 BLTTDS
Hồ sơ, lệ phí, chi phí	Điều 430, 453 BLTTDS

Trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành phán quyết Trọng tài nước ngoài giữ nguyên sau 1/7/2025 

Thứ năm, doanh nghiệp và người dân ứng phó với sự thay đổi này ra sao?

Từ 01/07/2025, hệ thống Tòa án Việt Nam bước sang một chương hoàn toàn trong quy định về hoạt động trọng tài thương mại. Việc thay đổi thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh trong lĩnh vực trọng tài thương mại đòi hỏi doanh nghiệp, tổ chức, và luật sư phải:

• Cập nhật lại địa chỉ nộp hồ sơ đúng Tòa án có thẩm quyền: Việc nộp đơn yêu cầu đến Tòa án không đúng thẩm quyền sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý là đơn yêu cầu sẽ bị trả lại. Điều này không chỉ gây ra sự chậm trễ, tốn kém chi phí mà còn có thể dẫn đến nguy cơ hết thời hiệu yêu cầu thi hành, làm mất quyền lợi của bên được thi hành.
• Điều chỉnh chiến lược tố tụng – đặc biệt với các phán quyết trọng tài quốc tế: Quy trình tố tụng nay có thể bao gồm hai cấp xét xử (sơ thẩm và phúc thẩm), đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng hơn về lập luận, chứng cứ và chiến lược theo đuổi vụ việc.
• Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, đúng thủ tục, tránh bị từ chối vì sai cấp, sai nơi nộp: Để xác định chính xác Tòa án có thẩm quyền, thông tin về nơi cư trú, trụ sở hoặc tài sản của bên phải thi hành là yếu tố tiên quyết. Doanh nghiệp cần chủ động thu thập và xác minh các thông tin này trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng.

Theo đó, để đảm bảo tính hợp lệ của thủ tục, doanh nghiệp buộc phải xác định chính xác đâu là Tòa án có thẩm quyền.

Điển hình như đối với việc xác định tòa án có thẩm quyền công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam, quy trình xác định bao gồm 03 bước cơ bản như sau:

Trình tự, thủ tục công nhận và cho thi hành phán quyết Trọng tài nước ngoài giữ nguyên sau 1/7/2025 

Cần hỗ trợ? Liên hệ CNC

Nếu Quý khách hàng đang gặp phải các vấn đề liên quan đến trọng tài thương mại, đặc biệt là việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam, hoặc cần được tư vấn về các thay đổi pháp luật mới nhất, đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi.

Đội ngũ Luật sư của CNC Việt Nam có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực trọng tài thương mại, luôn sẵn sàng hỗ trợ Quý khách hàng trong:

• Tư vấn chiến lược công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài;
• Đại diện làm việc với Tòa án khu vực và cấp tỉnh theo mô hình mới;
• Hướng dẫn chuẩn bị hồ sơ, quy trình nộp đơn và tham gia tố tụng hiệu quả.

 

Mọi thông tin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH CNC Việt Nam

📍 Địa chỉ:        The Sun Avenue, 28 Mai Chí Thọ, Phường Bình Trưng, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam

📞 Điện thoại:     028 6276 9900

📞 Hotline:          0916 545 618

📧 Email:            contact@cnccounsel.com

🌐 Website:        cnccounsel

Phụ trách:

Luật sư Lê Thế Hùng
Điện thoại: 0916 545 618
Email: hung.le@cnccounsel.com 

Nguồn tham khảo:

[1] Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật tố tụng hành chính, Luật tư pháp người chưa thành niên, Luật phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án ngày 25/6/2025.

[2] Trước ngày 1/7/2025, Tòa án được cấu trúc gồm 4 cấp là cấp Huyện, Tỉnh, Cấp cao và Tối cao. Hiện nay, cấu trúc Tòa án chỉ bao gồm Khu vực, Tỉnh và Tối cao.

[3] Xem thêm Điều 7.2(a)(b), Luật TTTM 2010.

[4] Xem thêm Điều 7.2(c), Luật TTTM 2010.

[5] Xem thêm Điều 7.2(d), Luật TTTM 2010.

[6] Xem thêm Điều 7.2(đ), Luật TTTM 2010.

[7] Xem thêm Điều 7.2(e), Luật TTTM 2010.

[8] Xem thêm Điều 7.2(g), Luật TTTM 2010.

[9] Xem thêm Điều 1.2, Điều 1.4, Luật số 85/2025/QH15.

[10] Trường hợp các bên trong thỏa thuận trọng tài đã có thỏa thuận lựa chọn tòa án có thẩm quyền về thủ tục trọng tài trước 1/7/2025 thì tòa án có thẩm quyền là tòa án cấp tỉnh mà các bên đã lựa chọn theo Mục 2.1(II), Công văn 253/TANDTC-PC ngày 09/07/2025, [*].

[11] Xem thêm Mục 2.1, Phần II, Công văn 253/TANDTC-PC ngày 09/07/2025.

[12] Ngoại trừ thẩm quyền hủy phán quyết trọng tài thương mại và đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc quy định tại điểm g, khoản 2, Điều 7, Luật Trọng tài thương mại 2010.

[13] Hệ thống Tòa án 03 cấp bao gồm: Tòa án khu vực – Tòa án tỉnh – Tòa án tối cao.

[14] Tòa án Tối cao không thực hiện việc xét xử vụ việc theo thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm mà thay vào đó là thẩm quyền xem xét lại các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật mà bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

[15] Tòa án nhân dân cấp cao được thành lập và bổ sung vào hệ thống Tòa án Việt Nam từ ngày 01/06/2015 trên cơ sở có hiệu lực của Luật Tổ Chức Tòa Án Nhân Dân 2014 và chính thức chấm dứt hoạt động với sự ra đời của Luật số 82/2025/QH15 ngày 24/06/2025 sửa đổi, bổ sung 1 số điều của Luật Tổ Chức Tòa Án Nhân dân 2024.

[16] Nghị quyết 01/2025/NQ-HĐTP ngày 27/06/2025 về hướng dẫn áp dụng một số quy định về tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền của các Tòa án Nhân dân.

[17] Điểm a, Khoản 29, Điều 1, Luật số 85/2025/QH15.

[18] Điểm a, Khoản 29, Điều 1, Luật số 85/2025/QH15.