Tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền của Tòa án nhân dân sau khi tổ chức lại hệ thống Toà án từ ngày 01-07-2025

Ngày 01 tháng 7 năm 2025 đánh dấu thời điểm Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao chính thức có hiệu lực. Nghị quyết này được ban hành nhằm hướng dẫn thi hành một số quy định của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024, đồng thời thiết lập một khuôn khổ pháp lý thống nhất cho việc tiếp nhận nhiệm vụ và phân định thẩm quyền giữa các cấp Tòa án trong mô hình tổ chức ba cấp mới: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực.

Bối cảnh và ý nghĩa của việc tổ chức lại hệ thống Tòa án

Từ mô hình bốn cấp sang mô hình ba cấp

Trước ngày 01-07-2025, hệ thống Tòa án nhân dân tại Việt Nam được tổ chức theo mô hình bốn cấp: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân cấp huyện. Tuy nhiên, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 sửa đổi, bổ sung 2025 (“Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024”), đã chính thức xóa bỏ mô hình này và thiết lập cơ cấu ba cấp. Theo đó, Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện chấm dứt hoạt động, được thay thế bằng việc thành lập Tòa án nhân dân khu vực.

Việc chuyển đổi này nhằm tinh gọn bộ máy, phân bổ lại nhiệm vụ và quyền hạn giữa các cấp Tòa án theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường tính minh bạch và nhất quán trong áp dụng pháp luật.

>> Xem thêm Sáp nhập địa giới hành chính: Thẩm quyền Tòa án nhân dân thay đổi ra sao? tại đây.

Thành lập Tòa án nhân dân khu vực

Một điểm nhấn trong cải cách tư pháp lần này là việc thành lập 355 Tòa án nhân dân khu vực tại 34 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Các Tòa án này được giao thẩm quyền sơ thẩm rộng hơn nhiều so với Tòa án cấp huyện trước đây, bảo đảm khả năng xử lý các vụ việc phức tạp, đa dạng hơn.

>> Xem thêm Danh sách Tòa án nhân dân khu vực trên toàn quốc – từ ngày 01-07-2025 tại đây:

Tiếp nhận nhiệm vụ, thực hiện thẩm quyền của Tòa án nhân dân

Tòa án nhân dân tối cao

Theo Điều 2 Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐTP, từ ngày 01-07-2025, Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục giữ vai trò là cơ quan xét xử cao nhất với các nhiệm vụ và thẩm quyền chủ yếu gồm:

• Xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm: Xem xét lại các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa Phúc thẩm thuộc Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh; bao gồm cả các vụ việc do Tòa án nhân dân cấp cao đã thụ lý trước ngày 01/7/2025 nhưng chưa giải quyết.

Như vậy, đối với các vụ án đã được thụ lý tại Tòa án cấp cao trước thời điểm sáp nhập, sẽ không bị đình chỉ, không phải nộp lại đơn, mà được chuyển giao sang Tòa án nhân dân tối cao để tiếp tục giải quyết theo đúng trình tự pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích tố tụng của đương sự. Đồng thời tiếp tục xử lý những hồ sơ đã được Tòa án nhân dân cấp cao thụ lý trước ngày 01-07-2025 nhưng chưa giải quyết xong.

• Giải quyết đơn đề nghị, kiến nghị giám đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc Tòa án nhân dân khu vực, khi xét thấy có căn cứ.

Ngoài ra, Tòa án nhân dân tối cao có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với người tiến hành tố tụng thuộc cả cấp cao, cấp tỉnh và chính Tòa án nhân dân tối cao, đồng thời xử lý kiến nghị liên quan đến phá sản. Tòa án nhân dân tối cao thực hiện giải quyết các đề nghị xem xét lại, đơn yêu cầu, trách nhiệm bồi thường của Nhà nước và kế thừa toàn bộ quyền – trách nhiệm từ các Tòa án nhân dân cấp cao bị bãi bỏ.

Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân tối cao thành lập ba Tòa Phúc thẩm trực thuộc Tòa án nhân dân tối cao đặt tại Hà Nội, Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh để thực hiện chức năng:

• Phúc thẩm vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác mà Tòa án nhân dân cấp cao đã thụ lý trước ngày 01-07-2025 nhưng chưa giải quyết xong; vụ án, vụ việc mà bản án, quyết định phúc thẩm của Tòa án nhân dân cấp cao bị hủy để giải quyết lại theo thủ tục phúc thẩm
• Phúc thẩm đối với các bản án sơ thẩm của Tòa án cấp tỉnh trong phạm vi lãnh thổ được phân định cụ thể.

Thẩm quyền của Tòa án nhân dân tối cao sau 01-07-2025

Trước ngày 01-07-2025, Tòa án nhân dân cấp cao (3 đơn vị ở Hà Nội, Đà Nẵng và Hồ Chí Minh) đảm nhiệm chức năng xét xử phúc thẩm đối với các bản án sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh. Đồng thời, Tòa án nhân dân cấp cao giải quyết nhiều loại việc phức tạp: kiến nghị phá sản, hòa giải – đối thoại, khiếu nại hành vi tố tụng…

Vì vậy sau khi sáp nhập, Tòa án nhân dân cấp cao bị bãi bỏ, chức năng phúc thẩm được chuyển về Tòa Phúc thẩm thuộc Tòa án nhân dân tối cao. Các vụ án đã thụ lý trước ngày 01-07-2025 tại Tòa án nhân dân cấp cao nhưng chưa giải quyết xong sẽ do Tòa Phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao có thẩm quyền lãnh thổ tiếp nhận và tiếp tục giải quyết. Đây là điểm then chốt thể hiện nguyên tắc kế thừa pháp lý liên tục, tránh gây đình trệ hoặc ảnh hưởng quyền lợi của đương sự.

Tòa án nhân dân cấp tỉnh

Theo Điều 4 Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐTP, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền:

• Giải quyết theo thủ tục sơ thẩm đối với:
  • Vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự, giải quyết phá sản và các vụ việc khác mà Tòa án nhân dân cấp tỉnh đã thụ lý trước ngày 01-07-2025 nhưng chưa giải quyết xong;
  • Vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng (với hình phạt cao nhất trên 20 năm tù, chung thân hoặc tử hình) theo Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi;
    • Vụ án, vụ việc mà bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị hủy để giải quyết lại theo thủ tục sơ thẩm.

• Giải quyết theo thủ tục phúc thẩm:
  • Các bản án, quyết định sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp huyện và Tòa án nhân dân khu vực chưa có hiệu lực bị kháng cáo, kháng nghị;
    • Vụ án, vụ việc mà bản án, quyết định phúc thẩm của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị hủy để giải quyết lại theo thủ tục phúc thẩm

• Giải quyết các yêu cầu liên quan đến trọng tài thương mại, bao gồm hủy phán quyết trọng tài và đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.
• Giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm đối với các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án cấp dưới.

Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh

Tòa án nhân dân khu vực

Theo Điều 5 Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐTP, Tòa án nhân dân khu vực được xác lập là cấp Tòa án sơ thẩm cơ bản và có thẩm quyền toàn diện đối với các lĩnh vực dân sự, hình sự, hành chính, phá sản:

• Hình sự: Xét xử sơ thẩm các vụ án mà khung hình phạt tối đa đến 20 năm tù – mở rộng so với thẩm quyền cũ của Tòa án cấp huyện chỉ đến 15 năm.
• Dân sự – Hành chính: Thụ lý, giải quyết các vụ việc dân sự, hành chính theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự và Luật Tố tụng hành chính. Đặc biệt, Tòa án nhân dân khu vực hiện nay có thẩm quyền giải quyết đối với tất cả các vụ việc dân sự (một phần trước đây thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh), trừ các yêu cầu về hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.
• Phá sản: Giải quyết yêu cầu phá sản của doanh nghiệp, hợp tác xã không thuộc loại đặc biệt phức tạp, theo sự phân cấp tại Nghị quyết số 81/2025/UBTVQH15.

Tòa án nhân dân khu vực còn tiếp nhận các vụ việc đã được Tòa án nhân dân cấp huyện thụ lý nhưng chưa giải quyết, bảo đảm nguyên tắc kế thừa và tránh gây gián đoạn trong hoạt động xét xử.

Phân định thẩm quyền và nguyên tắc chuyển giao

Việc sắp xếp lại cơ cấu tổ chức đi kèm với sự chuyển giao hợp lý, cụ thể:

• Từ Tòa án nhân dân cấp cao chuyển sang cấp tỉnh và Tòa Phúc thẩm thuộc Tòa án nhân dân tối cao: Một số thẩm quyền phúc thẩm và giám đốc thẩm trước đây thuộc Tòa án cấp cao nay được chuyển giao nhằm phân bổ lại khối lượng công việc và hợp lý hóa quy trình xét xử.
• Từ Tòa án cấp huyện chuyển sang Tòa án khu vực: Tòa án khu vực không chỉ kế thừa mà còn mở rộng phạm vi xét xử, nhất là trong lĩnh vực hình sự và dân sự.

Tất cả các thay đổi nói trên được thực hiện đồng loạt từ ngày 01-07-2025, tạo nên sự chuyển tiếp có tính hệ thống và thống nhất trên toàn quốc.

Tác động và ý nghĩa thực tiễn

Nâng cao chất lượng xét xử

Mô hình ba cấp Tòa án được kỳ vọng sẽ rút ngắn quy trình giải quyết vụ việc, khắc phục tình trạng trùng lặp, chồng chéo về thẩm quyền, đồng thời tăng cường khả năng tiếp cận tư pháp cho người dân.

Bảo đảm tính chuyên nghiệp, hiện đại

Thẩm quyền mở rộng đặt ra yêu cầu cao hơn về trình độ chuyên môn và kỹ năng của đội ngũ thẩm phán, đặc biệt tại Tòa án nhân dân khu vực. Do đó, cần đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng và kiện toàn nhân sự để đáp ứng tiêu chuẩn xét xử mới.

Thách thức về nguồn lực

Việc tổ chức lại bộ máy và phân quyền đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở hạ tầng, nhân lực, ngân sách và hệ thống công nghệ thông tin. Nếu không có sự phối hợp đồng bộ giữa các ngành, các cấp, việc triển khai có thể đối mặt với không ít khó khăn.

Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐTP đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tiến trình cải cách tư pháp tại Việt Nam, đặc biệt là trong việc định hình lại thẩm quyền của các cấp Tòa án phù hợp với mô hình tổ chức ba cấp. Việc mở rộng thẩm quyền, xác lập rõ ràng nhiệm vụ giữa các cấp Tòa án sẽ góp phần xây dựng một nền tư pháp chuyên nghiệp, công bằng, hiệu lực và hiệu quả.

Tuy nhiên, để phát huy tối đa hiệu quả của mô hình mới, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ, toàn diện từ cơ quan tư pháp và các ngành có liên quan, đặc biệt là về đào tạo nguồn nhân lực, đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ và tăng cường giám sát. Chỉ khi đó, mục tiêu xây dựng nền tư pháp “chuyên nghiệp, hiện đại, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân” mới thực sự được hiện thực hóa.

Tác động thực tiễn khi tổ chức lại hệ thống Tòa án sau ngày 01-07-2025

Phụ trách

Luật sư Đoàn Thị Hồng Linh | Luật sư thành viên Điện thoại: (84) 938 533 393 Email: linh.doan@cnccounsel.com

Bùi Đoàn Minh Trí | Trợ lý Luật sư Điện thoại: (84) 28 6276-9900 Email: tri.bui@cnccounsel.com

Đào Quỳnh Anh | Thực tập sinh pháp lý Điện thoại: (84) 28 6276-9900

Liên hệ

Mọi thông tin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH CNC Việt Nam

Địa chỉ:        The Sun Avenue, 28 Mai Chí Thọ, Phường Bình Trưng, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam

Điện thoại:   028 6276 9900

Hotline:        0916 545 618

Email:          contact@cnccounsel.com

Website:      cnccounsel

Sẽ rất vui khi bạn ghé thăm văn phòng của CNC bởi ở đó bạn sẽ được trao đổi với Luật sư phù hợp nhất với hoàn cảnh của bạn. Tất nhiên, nếu bạn không thể thu xếp để gặp trực tiếp, chỉ cần gửi email cho chúng tôi tại địa chỉ contact@cnccounsel.com hoặc gọi số máy (+84-28) 6276 9900.

Hãy để Luật sư Xây dựng tại CNC xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc, đảm bảo sự thành công và phát triển bền vững cho dự án của bạn!

Miễn trừ: 

Bản tin này được chuẩn bị hoặc được sử dụng vì mục đích giới thiệu hoặc cập nhật cho khách hàng những thông tin về những vấn đề và/hoặc sự phát triển các quan điểm pháp lý tại Việt Nam. Các thông tin được trình bày tại bản tin này không tạo thành ý kiến tư vấn thuộc bất kỳ loại nào và có thể được thay đổi mà không cần phải thông báo trước.